कलिंगड हे उष्ण हवामानात चांगले उत्पादन देणारे पीक आहे. अधिक उत्पादन आणि मोठ्या आकाराची गोडसर फळे मिळवण्यासाठी योग्य व्यवस्थापन गरजेचे आहे. योग्य अन्नद्रव्ये, पाणी व्यवस्थापन आणि रोग-कीड नियंत्रण केल्यास कलिंगडाच्या फळाचा आकार वाढू शकतो.
फळाचा आकार कमी होण्याची कारणे:
अयोग्य परागीकरण – योग्य परागीकरण न झाल्यास फळे लहान राहतात.
अन्नद्रव्यांची कमतरता – नत्र, फॉस्फरस, पोटॅशियम तसेच बोरॉन आणि कॅल्शियमच्या अभावामुळे फळांचा आकार कमी राहतो.
अयोग्य पाणी व्यवस्थापन – जास्त किंवा कमी पाणी दिल्यास झाडाची वाढ खुंटते.
जमिनीची सुपीकता कमी असणे – सेंद्रिय पदार्थ कमी असल्यास झाडांना पोषण मिळत नाही.
कीड आणि रोगांचा प्रादुर्भाव – करपा, भुरी आणि रसशोषक कीडांमुळे फळधारणा आणि वाढ कमी होते.
फळाचा आकार वाढवण्यासाठी उपाय
१. योग्य वाण आणि चांगले बीजोपचार
संगरिया 61, अरुणोदय, मंथन, सुफल यासारखी चांगली वाणे निवडा.
बियाण्यांना थायरम + कार्बेन्डाझिम (3 ग्रॅम प्रति किलो बियाणे) याने प्रक्रिया करा.
२. परागीकरण सुधारण्यासाठी उपाय
परागीकरणासाठी मधमाश्यांचे संवर्धन करा किंवा कृत्रिम परागीकरणासाठी सकाळी हाताने परागीकरण करा.
0.5 ग्रॅम बोरेक्स + 1 ग्रॅम कॅल्शियम नायट्रेट प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करा.
३. अन्नद्रव्ये व्यवस्थापन
✅ प्राथमिक खत व्यवस्थापन:
50 किलो नत्र + 25 किलो फॉस्फरस + 50 किलो पोटॅशियम प्रति एकर द्या.
सेंद्रिय खतांसाठी 6-8 टन शेणखत किंवा कंपोस्ट जमिनीत मिसळा.
✅ फळवाढीच्या टप्प्यावर खत व्यवस्थापन:
पोटॅशियम नायट्रेट (13:0:45) किंवा SOP (0:0:50) @ 5 ग्रॅम प्रति लिटर फवारणी करा.
कॅल्शियम आणि बोरॉन फवारणी (15 दिवसांच्या अंतराने) केल्याने फळाचा आकार सुधारतो.
४. पाणी व्यवस्थापन आणि मल्चिंग
ठिबक सिंचन वापरल्यास पाण्याचा अपव्यय कमी होतो आणि अन्नद्रव्ये झाडांना चांगल्या प्रकारे मिळतात.
ग्रीष्मकालीन लागवडीसाठी प्लास्टिक मल्चिंग केल्यास मुळे थंड राहतात आणि फळांची वाढ चांगली होते.
५. संजीवक आणि वाढप्रेरकांचा वापर
अमिनो अॅसिड आणि ह्युमिक अॅसिड स्प्रे केल्याने झाडांची रोगप्रतिकारक क्षमता वाढते आणि फळांचा आकार मोठा होतो.
सायटोकायनिन आणि ब्रासिनोस्टिरॉईड्स स्प्रे (20ppm) फळांच्या वाढीस चालना देतो.
६. रोग आणि कीड नियंत्रण
रसशोषक कीड नियंत्रणासाठी निंबोळी अर्क, इमिडाक्लोप्रिड (0.3ml/L) किंवा थायोमेथोक्साम (0.2g/L) याचा फवारा द्या.
करपा आणि भुरी रोग नियंत्रणासाठी बाविस्टीन (1 ग्रॅम/L) किंवा कॉपर ऑक्सीक्लोराईड (3 ग्रॅम/L) याचा फवारा द्या.
निष्कर्ष
कलिंगडाच्या फळाचा आकार वाढवण्यासाठी योग्य परागीकरण, संतुलित खत व्यवस्थापन, योग्य पाणी नियंत्रण आणि वाढप्रेरकांचा वापर करणे महत्त्वाचे आहे. हे उपाय केल्यास अधिक उत्पादन आणि उच्च गुणवत्ता असलेली मोठ्या आकाराची कलिंगड फळे मिळतील.