द्राक्ष बागेत समान आणि चांगल्या फुटीसाठी उपाययोजना

द्राक्ष उत्पादनामध्ये फुटींची एकसारखी वाढ होणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. जर फुटींची वाढ समान झाली नाही, तर द्राक्षांचा घड लहान राहतो, उत्पादन कमी होते आणि गुणवत्ता कमी होते. त्यामुळे योग्य तंत्रज्ञान आणि व्यवस्थापन वापरून द्राक्ष बागेत समप्रमाणात फुट येण्यासाठी काही उपाय करणे गरजेचे आहे.

फुट कमी होण्याची कारणे:
अयोग्य छाटणी – वेळेत आणि योग्य प्रकारे छाटणी न केल्यास फुट कमी येते.
अन्नद्रव्ये व्यवस्थापनातील त्रुटी – नत्र, फॉस्फरस, पोटॅशियम, झिंक आणि बोरॉनची कमतरता फुटींच्या वाढीस अडथळा आणते.
पाणी व्यवस्थापनातील समस्या – जास्त किंवा कमी पाणी दिल्यास फुट कमी होते.
ताण आणि हवामानातील बदल – तापमानात मोठे चढ-उतार असल्यास फुटींची संख्या आणि वाढ कमी होते.
रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव – करपा आणि रसशोषक कीडांमुळे नव्या फुटींची वाढ मंदावते.

फुट एकसारखी वाढण्यासाठी उपाय
१. योग्य छाटणी पद्धत
बहार छाटणीपूर्वी झाडाचे निरीक्षण करून योग्य दांड्या ठेवा.
छाटणीनंतर 1.5 ते 2 सें.मी. अंतरावर डोळे ठेवा जेणेकरून फुट समान आणि भरघोस येईल.
छाटणीसाठी तीक्ष्ण साधने वापरा जेणेकरून फांद्यांना योग्य स्वरूप मिळेल आणि झाडाला धक्का बसणार नाही.
२. अन्नद्रव्ये व्यवस्थापन
✅ छाटणीनंतर 7-10 दिवसांत दिले जाणारे अन्नद्रव्ये:
नत्र (Nitrogen) @ 25-30 किलो प्रति एकर
फॉस्फरस @ 20-25 किलो प्रति एकर
पोटॅशियम @ 40-50 किलो प्रति एकर
झिंक आणि बोरॉनची फवारणी (झिंक सल्फेट 0.5% + बोरेक्स 0.2%)
✅ फुटींच्या वाढीस चालना देण्यासाठी जैविक संजीवक:
जैविक घटक – जीवामृत, पंचगव्य किंवा ह्युमिक अॅसिडचा वापर
अमिनो अॅसिड स्प्रे @ 2 मिली/लिटर
सायटोकिनिन फवारणी (10 ppm) – फुटींची संख्या वाढवते
३. पाणी व्यवस्थापन
छाटणीनंतर 3-4 दिवसांनी पहिल्या सिंचनाची सुरुवात करा.
जास्त पाणी दिल्यास फुट मंदावते, त्यामुळे ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब करा.
गरम हवामानात हलक्या ओलाव्याने पाणी द्या, थंड हवामानात पाण्याचा माफक वापर करा.
४. फुट वाढवण्यासाठी संजीवक आणि हार्मोन्सचा वापर
छाटणीनंतर थायोयुरिया (500 ppm) किंवा हायड्रोजन सायनामाईड (2-3%) याची फवारणी केल्यास समान फुट येते.
ब्रासिनोस्टिरॉईड्स स्प्रे (0.1 ppm) – फुट वाढीस मदत करते.
पोटॅशियम ह्युमेट + अमिनो अॅसिड स्प्रे (15 दिवसांच्या अंतराने).
५. रोग आणि किडींचे नियंत्रण
रसशोषक किडींसाठी इमिडाक्लोप्रिड (0.3 मिली/लिटर) किंवा थायोमेथोक्साम (0.2 ग्रॅम/लिटर) वापरा.
करपा रोगासाठी बाविस्टीन किंवा कॉपर ऑक्सीक्लोराईड (3 ग्रॅम/लिटर) याची फवारणी करा.
जैविक नियंत्रणासाठी निंबोळी अर्क आणि ट्रायकोडर्मा यांचा वापर फायदेशीर ठरतो.

निष्कर्ष
द्राक्ष बागेत समान आणि एकसारखी फुट येण्यासाठी योग्य छाटणी, संतुलित अन्नद्रव्ये, पाणी व्यवस्थापन आणि संजीवकांचा वापर करणे आवश्यक आहे. हे सर्व उपाय अंमलात आणल्यास फुटींची वाढ सुधारेल आणि उत्पादनात वाढ होईल.